ΤΟ ΜΝΗΜΕΙΟ ΤΩΝ «ΕΞΙ»

«Οι πολιτικοί ηγέται  δεν φυγομαχούν, 

αλλά λογοδοτούν  προ της αδεκάστου

 ιστορίας  της Πατρίδος- 

Πέτρος    Πρωτοπαπαδάκης, 

φυλακές Αβέρωφ, όταν φίλοι του

 ήρθαν για να τον φυγαδεύσουν )»

              Άρθρο του Γεωργίου Βλάχου, ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ,18/11/1934

   «Θέλομεν να κτισθή μία μικρά, πολύ μικρά Βυζαντινή εκκλησία εκεί, εις την έρημον χαράδραν όπου έπεσαν οι πέντε πολιτευταί μας και ο αρχιστράτηγος. Θέλομεν γύρω από την εκκλησίαν αυτήν να σχηματισθή, σιγά-σιγά, άλσος και να είναι όσο το δυνατόν μεγαλύτερος ο χώρος του άλσους αυτού και να υψωθή γύρω του άλσους ένα ωραίον κιγκλίδωμα και να φέρη προς αυτό μία στενή οδός, εις την οποίαν από τώρα να.....

φυτευθούν, δεξιά και αριστερά, κυπαρίσσια. Ούτως ώστε μεθαύριον, όταν περάση καιρός, να έλθη η ψυχρά Ιστορία με τα κείμενα της και την Αλήθειαν να υψώση την μνήμην των εις μνήμην Μαρτύρων, όχι μιας παρατάξεως, αλλά μιας πατρίδος κοινής, να έχουν υψωθή και αυτά και να σχηματίζουν μίαν λεωφόρον πένθους και μετανοίας.

Θέλομεν να υπάρξη τρόπος, ούτως ώστε εις την μετόπην της εκκλησίας αυτής, εκεί υπό τον Σταυρόν, να γραφή εις ολίγας λέξεις η ιστορία των: Πώς προσεπάθησαν, εντολή του Λαού, να φέρουν εις πέρας μίαν τραγικήν εκστρατείαν, πώς η εκστρατεία αυτή, εν τη συλλήψει της ατυχής, κατέστη - έργω των συλλαβόντων αυτήν - δυσχερεστέρα και πώς, όταν η εκστρατεία απέτυχεν, αυτοί οι οποίοι ήσαν οι αίτιοι της αποτυχίας, ράδιουργούντες εις τα μετόπισθεν και εις το μέτωπον φεύγοντες, συνηλθον εις Επαναστατικόν Δικαστήριον - σύλλογον υποκριτών αιμοβόρων - το οποίον είχε λάβει την απόφασιν του θανάτου των πριν δικάση.

Θέλομεν εκεί, όπου έπεσε διάτρητος από σφαίρας Ελληνικάς ο Δημήτριος Γούναρης, ο χρηστότερος, αγαθώτερος, ο περισσότερον πατριώτης και σοφώτερος Έλλην πολιτικός, εκεί όπου εσκορπίσθη γηράσας εν τη υπηρεσία του Έθνους ο νους του Πέτρου Πρωτοπαπαδάκη, εκεί όπου εσωριάσθη νέος, πλήρης νου, ευφυίας και σφρίγους ο Νικόλαος Στράτος, εκεί όπου έπεσαν ο ευγενέστατος των Ελλήνων Γεώργιος Μπαλτατζής και ο τιμιώτατος πατριώτης Νικόλαος Θεοτόκης νεκροί, τους οποίους συνώδευσεν όρθιος, ευθυτενής και γενναίος ο Αρχιστράτηγος Χατζηανέστης, να κτισθή από πολύτιμα μάρμαρα ναϊσκος, μικρός, δια να ημπορούν να γονυπετούν και μεταμελούνται οι απομένοντες αντιπρόσωποι της σημερινής κατηραμένης γενεάς των Ελλήνων, δια να ενθυμούνται μεθαύριον οι επιγενόμενοι. Θέλομεν να είναι κτήμα όλων των Ελλήνων η εκκλησία. Κτήμα της ευλάβειας των μεν, ελεύθερος να ανοίξη την θύραν της μετανοίας των άλλων. Να είναι και να μείνη μόνος εκεί ο συγγενής των Νεκρών και ο Δολοφόνος των. Διότι αυτός ο τελευταίος θα το ζητήση. Θα έλθη ημέρα, κατά την οποίαν αργά, με του ηλίου την δύσιν, θα περάση τον δρόμον των κυπαρισσίων ο Δολοφόνος, δια να ζητήση από τον Θεόν και τας Σκιάς των συγγνώμην δια το απαίσιον, το τρομακτικόν, το ανήκουστον έγκλημα του.»

Ο χώρος, όπου εξετελέσθησαν οι Έξι, εις το Γουδί, διεμορφώθη λίγο-πολύ όπως τον εφαντάσθη ο Γεώργιος Βλάχος. Ωργανώθη λαϊκός έρανος και με πρωτοβουλίαν του Δημητρίου Μαξίμου, στενού συνεργάτου του Γούναρη, ανηγέρθη ο βυζαντινής τεχνοτροπίας ναΐσκος της Αναστάσεως. Εις τα έξι σημεία, όπου εστάθησαν οι κατάδικοι απέναντι από το εκτελεστικόν απόσπασμα και όπου έπεσαν νεκροί κάτω από τας σφαίρας, εφυτεύθησαν ισάριθμα κυπαρίσσια. Ο χώρος είναι, σήμερον, ένα ήσυχον αλσύλιον, εις μίαν περιοχήν που, εις το μεταξύ, εξειλίχθη εις πυκνοκατωκημένον προάστιον της πρωτευούσης. Όλα είναι ήμερα και γαλήνια εις εκείνο το μέρος. Η Σκιά των, όμως, εξηκολούθησε να βαραίνη τον δημόσιον βίον της χώρας μας επί πολλά έτη μετά την τραγικήν εκείνην 15ην Νοεμβρίου 1922.

ΕΣΤΙΑ,19/8/1993