Αν και κατάγεται από τη Χίο, η Νάξος κατέχει μια ξεχωριστή θέση στην καρδιά του. Αλλά και οι Ναξιώτες τον θεωρούν δικό τους άνθρωπο και επιστήμονα.
Ο καθηγητής, Βασίλης Λαμπρινουδάκης, είναι ο αρχαιολόγος που έβαλε τη δική του σφραγίδα στη Γρόττα, στα Ύρια και στον Γύρουλα στο Σαγκρί, τα ιερά της Νάξου που έχουν βραβευθεί από την Europa Nostra.
Παρά το βαρύ του πρόγραμμα ο κ. Λαμπρινουδάκης κατάφερε να μιλήσει στο
www.naxostimes.gr, για τα μνημεία του νησιού πάνω στα οποία έχει δουλέψει επί χρόνια, για τη σημασία της Νάξου στην ανάπτυξη του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού, για την ανάγκη προστασίας και ανάδειξης των αρχαιολογικών χώρων, αλλά και για τη Νάξο που υπεραγαπά.
«Δεν αισθάνομαι απλώς λίγο Ναξιώτης, αλλά πολύ [...]. Μετά από 51 χρόνια οικογενειακής και επαγγελματικής μου παρουσίας στο νησί, έμαθα να το αγαπώ, όσο και οι κάτοικοί του, τους οποίους θεωρώ συμπατριώτες» λέει.
(Ο ναός της Δήμητρας στο Σαγκρί)
Σε ποια αρχαιολογικά ευρήματα της Νάξου έχετε βάλει τη δική σας σφραγίδα;
Θα θεωρούσα πολύ εγωιστικό να διεκδικώ δική μου σφραγίδα σε αρχαιολογικά μνημεία, αφού σφραγίδα του νησιού είναι αυτά τα ίδια. Με άξιους συναδέλφους, αλλά και με αφοσιωμένους, απλούς αλλά εμπνευσμένους κατοίκους του νησιού, όπως ο αείμνηστος Μανόλης Ανευλαβής, ερευνήσαμε, μελετήσαμε και αναδείξαμε με πρωτοποριακό πράγματι τρόπο σπουδαία αρχαία μνημειακά σύνολα στη Νάξο, τα οποία αποδεικνύουν την κεντρική σημασία του νησιού στην ανάπτυξη του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού, όπως η μυκηναϊκή πόλη της Γρόττας και ο τύμβος των προγόνων της αρχαίας ελληνικής πόλης της Νάξου στο Επιτόπιο Μουσείο της Πλατείας Μητρόπολης, το Ιερό του Διονύσου, προστάτη της πόλης αυτής, στα Ύρια, το Ιερό του Απόλλωνα και της Δήμητρας στο Σαγκρί και το σύνολο των αρχαίων λατομείων, του αρχαίου υδραγωγείου Μελάνων-Νάξου και του ιερού που συχναζόταν από τους λατόμους κοντά στις πηγές του υδραγωγείου.
(Ύρια)
Ποια η ιστορική σημασία των δύο αρχαιολογικών χώρων στο Σαγκρί και τα Ύρια;
Η σημασία των μνημείων μέσα στα δύο αυτά ιερά είναι πολύ μεγάλη για την ιστορία του νησιού, για την ιστορία της αρχαίας θρησκείας, για την ιστορία της τέχνης, γλυπτικής και κυρίως αρχιτεκτονικής. Σ' αυτά τεκμηριώνεται αδιάκοπη συνέχεια λατρείας και ζωής από τα μυκηναϊκά χρόνια μέχρι και τα χριστιανικά και σώζονται σαφή στοιχεία που δείχνουν τη δημιουργική προσφορά της Νάξου στον πολιτισμό, όπως η γένεση σ' αυτά των αρχιτεκτονικών τελειώσεων, των μνημειωδών θυρωμάτων και της διαμόρφωσης εσωτερικού χώρου, των οποίων η χρήση κορυφώθηκε αργότερα στην αθηναϊκή Ακρόπολη.
Πώς καταλήξατε στη μελέτη των δύο αυτών αρχαιολογικών χώρων;
Διαδέχθηκα τον δάσκαλό μου καθηγητή Νικόλαο Κοντολέοντα στην έρευνα του ιερού στον Γύρουλα που εκείνος είχε ανασκάψει. Μια και επρόκειτο για αρχιτεκτονικό κυρίως εύρημα καλέσαμε σε συνεργασία τον καθηγητή της Ιστορίας της Αρχιτεκτονικής στο Μόναχο Gottfried Gruben, κορυφαίο μελετητή της αρχαίας νησιωτικής αρχιτεκτονικής και τον νεαρό τότε Μανόλη Κορρέ. Από τη μελέτη του ναού στο Γύρουλα οδηγηθήκαμε στα Ύρια: Στον ναό του Άι Γιώργη εκεί έχει χρησιμοποιηθεί ως υπέρθυρο της πόρτας του ένα κομμάτι από την παραστάδα μνημειώδους θύρας που θεωρήσαμε ότι ανήκε σ' αυτές του ναού στον Γύρουλα, άρα ήταν χρήσιμο για την αναστήλωσή του. Αποδείχθηκε ότι είχε άλλες διαστάσεις, άρα ανήκε σε ένα άλλο ναό εκεί κοντά. Ρωτώντας εντοπίσαμε μια λαθρανασκαφή εκεί κοντά, η έρευνα στην οποία αποκάλυψε τα λείψανα του ναού των Υρίων.
Πόσο σημαντικό είναι το κομμάτι της ανάδειξης ενός αρχαιολογικού χώρου;
Ανάδειξη ενός μνημείου σημαίνει την πλήρη μελέτη του, την συντήρησή του ή αποκατάσταση των λειψάνων του σε σημείο ώστε η μορφή και η λειτουργία του να γίνουν αναγνώσιμα και από τον μη ειδικό και ο εφοδιασμός του χώρου του με κατάλληλο πληροφοριακό υλικό και διακριτικές εγκαταστάσεις εξυπηρέτησης του κοινού, ώστε ο επισκέπτης να μπορεί με άνεση να γνωρίσει και να κατανοήσει τη σημασία του μνημείου για τον πολιτισμό και την αξία του για τη ζωή του. Η Αρχαιολογία σήμερα επιδιώκει την ανάδειξη για να ευαισθητοποιήσει το κοινό σχετικά με την αξία των μνημείων για τη ζωή μας και να το καταστήσει εκείνο κύριο προστάτη τους. Το πείραμά μας στη Νάξο, να διαμορφώσουμε μνημεία αναδεδειγμένα με τον τρόπο αυτό στο Σαγκρί και στους 14 χώρους του μνημειακού συνόλου του αρχαίου υδραγωγείου χωρίς περίφραξη, με ελεύθερη πρόσβαση στον κόσμο, στον οποίο και ανήκουν, αποδεικνύει ότι η σωστή ανάδειξη κερδίζει την αναγνώριση και τον σεβασμό του κοινού. Πάνω από μια δεκαετία δεν έχει γίνει ο παραμικρός βανδαλισμός.
(Αρχαίο Υδραγωγείο Νάξου)
Στη Νάξο πιστεύετε ότι οι αρχαιολογικοί αυτοί χώροι προστατεύονται και αναδεικνύονται επαρκώς;
Παρά τις δυσκολίες τις οποίες αντιμετωπίζει τα τελευταία χρόνια η χώρα μας οι χώροι αυτοί λειτουργούν από καλά έως πολύ καλά. Χρειάζονται πάντως να διαθέσει η Πολιτεία περισσότερα χρήματα και περισσότερο προσωπικό στην αρμόδια Υπηρεσία για την συντήρησή τους και τη διατήρηση της σημερινής τους εικόνας. Ιδιαίτερα για τη λειτουργία του Επιτόπιου Μουσείου στη Μητρόπολη. Η φθορά στις ενημερωτικές πινακίδες στον Γύρουλα θα αντιμετωπισθεί προσεχώς με αντικατάστασή τους από άφθαρτο υλικό με ιδιωτική χορηγία.
Ποια είναι τα βασικά αρχαιολογικά και ιστορικά μνημεία του νησιού που πρέπει οπωσδήποτε να δει ο επισκέπτης;
Τα μνημεία που αξίζει να επισκεφθεί κανείς στη Νάξο είναι πάρα πολλά. Για τον βιαστικό, εκτός από αυτά που ανέφερα ήδη, το πρώτο και πιο προσιτό είναι ο ναός του Απόλλωνα στα Παλάτια και μετά το άγαλμα του Διονύσου στον Απόλλωνα, η σπηλιά του Ζα με τη Νεολιθική και Πρωτοκυκλαδική κατοίκηση, και η προϊστορική ακρόπολη στον Πάνορμο. Ασφαλώς εξ ίσου σημαντικά είναι τα πολλά βυζαντινά μνημεία, με κορυφαία τους ναούς της Πρωτόθρονης στο Χαλκί και της Δροσιανής κοντά στη Μονή.
Αν και έχετε καταγωγή από τη Χίο, μετά από τόση δουλειά στη Νάξο, αισθάνεστε έστω και λίγο Ναξιώτης;
Δεν αισθάνομαι απλώς λίγο αλλά πολύ. Η γυναίκα μου είναι μια γνήσια Ναξιώτισσα, τα παιδιά και τα εγγόνια μου θεωρούν το νησί πατρίδα τους και εγώ με τα 51 χρόνια οικογενειακής και επαγγελματικής παρουσίας μου στο νησί έμαθα να το αγαπώ όσο και οι κάτοικοί του, τους οποίους θεωρώ συμπατριώτες.
Κική Μαργαρίτη
