Naxios Το πρώτο blog των Κυκλάδων: Ευχές από την Αμπασάδα

Ευχές από την Αμπασάδα

Στο τελευταίο Εργαστήριο Ξερολιθιάς του 2025 κατασκευάσαμε μια πέτρινη φάτνη.
Μπορούμε να υποθέσουμε ότι πέτρινη ήταν και η Φάτνη («μανιαδούρα» στα τηνιακά) που φιλοξένησε το Θείο Βρέφος.

Τις μέρες αυτές σκεφτόμαστε και ολους τους ανθρώπους, σε όλη τη Γη, σε όλες τις χώρες, για τους οποίους η στέγη, η τροφή, η υγεία, η ζωή δεν είναι αυτονόητη.

Ευχόμαστε σε όλους μας Αγάπη, Ειρήνη, Χαρά, Ευλογημένο το Νέο Έτος!

Θεόκτιστα και χειροποίητα:
Νομική προστασία του αγροτικού πολιτιστικού τοπίου των Κυκλάδων
Το βίντεο της εκδήλωσης (26/9/25, Αθήνα)

«Χειροποίητα» αποκάλεσε τα νησιά των Κυκλάδων ο Καστοριάδης, «θεόκτιστα» ήταν τα τοπία τους με τα ταπεινά τους κτίσματα για τον Άρη Κωνσταντινίδη.

Μεταπολεμικά, αυτά τα θεόκτιστα και τα χειροποίητα παραδόθηκαν στο έλεος των δυνάμεων εκείνων που οδήγησαν στο να ονομαστεί ο 20ός αιώνας «αιώνας της απληστίας», «της ασχήμιας» ή, ηπιότερα, «της σπατάλης».

Ωστόσο, τις τελευταίες δεκαετίες αναγνωρίζεται και πάλι η αξία αυτής της κοινής κληρονομιάς, τόσο η περιβαλλοντική –οι αναβαθμίδες αποτελούν δοκιμασμένα επί αιώνες ετοιμοπαράδοτα έργα-αντίδοτα στην κλιματική αλλαγή, αντιπλημμυρικά και αντιδιαβρωτικά– όσο και η πολιτιστική, η αισθητική και η οικονομική. Δεν αργεί η μέρα που οι καλοβαλμένες πέτρες –όπου ακόμη στέκουν– θα διαφοροποιήσουν τον έναν ηλιόλουστο τόπο από τον ανταγωνιστή του και ο σχιστόλιθος, ο γρανίτης, ο ασβεστόλιθος θα μετατραπούν σε τουριστικό χρυσό.

Αυτό το διάστημα βρίσκονται σε δημόσια διαβούλευση τα νέα Τοπικά Πολεοδομικά Σχέδια, που θα κρίνουν, μεταξύ άλλων, τι θα συμβεί κατά τις επόμενες δεκαετίες στο παραδοσιακό αγροτικό τοπίο και τις κατασκευές και κτίσματα που το αποτελούν. Στην ουσία, κρίνεται αν αυτή η πολιτιστική και περιβαλλοντική κληρονομιά θα αντιμετωπιστεί με σεβασμό ή θα αλλοιωθεί περαιτέρω και θα χαθεί για πάντα, και μαζί της η καλλιεργήσιμη γη και οι υδάτινοι πόροι των Κυκλάδων.

Λέγεται ότι οι αναβαθμιδωμένες εκτάσεις στη χώρα μας είναι πολλές και, συνεπώς, δεν είναι ρεαλιστικό να προστατευτούν στο σύνολό τους. Κι όμως, στην πραγματικότητα είναι ελάχιστες, συγκεντρωμένες σε ένα μικρό κομμάτι της επικράτειας – ως επί το πλείστον στα νησιά του Αιγαίου. Αυτά ακριβώς τα «πολιτιστικά τοπία» είναι το αντικείμενο προστασίας της διεθνούς νομοθεσίας που έχει κυρωθεί και από τη χώρα μας. Η καταστροφή που έχει ήδη συντελεστεί στα νησιά μας πρέπει στο εξής να λειτουργήσει ως αποτροπή και όχι ως νομιμοποίηση.

Η αναγνώριση της αξίας των παραδοσιακών αγροτικών κατασκευών και των τοπίων που συνθέτουν αποτυπώνεται στο διεθνές και εθνικό Δίκαιο των τελευταίων δεκαετιών. Η εκδήλωση επιχειρεί μια διερεύνηση: αφενός της υφιστάμενης νομικής προστασίας των τοπίων αυτών και των μεμονωμένων κτισμάτων και κατασκευών που περιλαμβάνουν, ξερολιθικών και μη· αφετέρου των δυνατοτήτων εφαρμογής της προστασίας αυτής στην πράξη.

Στόχοι της εκδήλωσης ήταν οι εξής:

να γίνει γνωστό στους φορείς και στους πολίτες (ιδίως, αλλά όχι αποκλειστικά) των Κυκλάδων ότι οι ξερολιθικές και άλλες παραδοσιακές αγροτικές κατασκευές προστατεύονται εντός διαφόρων νομικών πλαισίων·
να διερευνηθεί ποια είναι αυτά τα πλαίσια και ποιο το είδος της προστασίας·
να εξεταστεί γιατί η προστασία δεν εφαρμόζεται στην πράξη, καθώς και με ποιους τρόπους παρακάμπτεται·
να διερευνηθούν τρόποι διασφάλισης της εφαρμογής της προστασίας·
να τονιστεί η υποχρέωση ύπαρξης σχετικών προβλέψεων στα νέα, υπό διαβούλευση, Τοπικά Πολεοδομικά Σχέδια, καθώς και να ενημερωθούν οι Δήμοι και οι μελετητικές εταιρείες.