5η Ιούνη, Παγκόσμια μέρα Περιβάλλοντος: Η σοσιαλδημοκρατική πρόταση για τη βιώσιμη ανάπτυξη

Άρθρο -Παρέμβαση του Δρ Μιχάλη Χάλαρη, Γραμματεία της Συντονιστικής Επιτροπής των Κινήσεων Πολιτών για τη Σοσιαλδημοκρατία

Η 5η Ιούνη έχει χαρακτηριστεί ως Παγκόσμια ημέρα Περιβάλλοντος. Παρουσιάζοντας τη σοσιαλδημοκρατική πρόταση για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη θα ήθελα να τονίσω ότι για εμάς η επέτειος αυτή δεν είναι ο στόχος, είναι η αφορμή. Βαθιά πεποίθηση μου είναι ότι ο αγώνας για να παραδώσουμε στα παιδιά μας ένα καλύτερο περιβάλλον από αυτό που παραλάβαμε δεν είναι ζήτημα που αφορά μια ημέρα το χρόνο δίνεται καθημερινά. Εμείς την ημέρα του περιβάλλοντος την αφιερώνουμε εκεί που ανήκει στα παιδιά μας.

Α. Η σοσιαλδημοκρατική μας πρόταση

Η Σοσιαλδημοκρατική μας πρόταση αποβλέπει  στην οικονομία οικολογικής ισορροπίας με ελαχιστοποίηση της ενεργειακής εξάρτησης, στην προώθηση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, στην ορθολογική διαχείριση  των φυσικών πόρων με προστασία της βιοποικιλότητας και του τοπίου, στην έγκαιρη ενσωμάτωση της περιβαλλοντικής αξιολόγησης στον σχεδιασμό των τομεακών και αναπτυξιακών πολιτικών και γενικά στην αλλαγή του προτύπου  περιφερειακής ανάπτυξης με εισαγωγή  των αρχών της αειφορίας και σεβασμό της τοπικής περιβαλλοντικής ποιότητας ως «χωρικό κεφάλαιο» και συγκριτικό πλεονέκτημα της χώρας σε εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο.

Η Ευρωπαϊκή Περιβαλλοντική Πολιτική –που φέρει το αποτύπωμα της ιστορικής σοσιαλδημοκρατίας και της πολιτικής οικολογίας- αποτελεί μια ουσιαστική συνεισφορά στην παγκόσμια περιβαλλοντική διακυβέρνηση, με θετική επιρροή και στην Ελλάδα.

Σήμερα η ΕΕ πρέπει αφενός να συμβάλλει στην ολοκλήρωση των περιβαλλοντικών πολιτικών στα κράτη μέλη και αφετέρου να υποστηρίξει το διεθνή της ρόλο στον αγώνα κατά της κλιματικής αλλαγής και την προστασίας της φύσης. Το «ευρωπαϊκό αναπτυξιακό μοντέλο» πρέπει να κατευθύνεται προς τη μείωση του οικολογικού αποτυπώματος, των ρύπων και του διοξειδίου του άνθρακα (post carbon society) αλλά και την εξοικονόμηση στην κατανάλωση ενέργειας, και γενικότερα στην «πράσινη οικονομία».

Ουσιαστικό στοιχείο της  Σοσιαλδημοκρατικής μας πρότασης  για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη είναι μεταξύ άλλων η καλλιέργεια οικολογικής συνείδησης στους πολίτες και την κοινωνία. Στα πλαίσια αυτά απαιτείται η ενεργή υποστήριξη: 

·         Της κοινωνικής και ιδιωτικής επιχειρηματικότητας που ενεργοποιείται σε τομείς περιβαλλοντικής διαχείρισης και ανάδειξης της περιβαλλοντικής ποιότητας σε συνδυασμό με ήπιες μορφές τουρισμού, ΑΠΕ, καινοτομίας υλικών και άλλων κλάδων της πράσινης οικονομίας με στόχο τον εξαγωγικό προσανατολισμό .

·         Των εθελοντικών συμμετοχικών δράσεων και των δράσεων εταιρικής κοινωνικής ευθύνης.

·         Της περιβαλλοντικής ευαισθητοποίησης και του οικιακού εθελοντισμού για την εξοικονόμηση ενέργειας και νερού, την φύτευση, την αποφυγή πρακτικών που ρυπαίνουν τα κοινά αγαθά, και προσβάλλουν το φυσικό περιβάλλον, το τοπίο  και τον δημόσιο χώρο, τον περιορισμό, επανάχρηση και ανακύκλωση των απορριμμάτων, την καθιέρωση ήπιων μετακινήσεων και χρήσης δημόσιας συγκοινωνίας κλπ

B. Για μια μεταρρυθμιστική πολιτική στη χωρική και περιβαλλοντική διακυβέρνηση

Οι μεταρρυθμίσεις που προωθούνται αυτή την περίοδο στους τομείς Χωροταξία –Περιβάλλον έχουν ιδιαίτερο πολιτικό ενδιαφέρον για την σοσιαλδημοκρατική προσέγγιση διακυβέρνησης και συνδέονται άμεσα με το ευρωπαϊκό κεκτημένο.  Οι στόχοι της πολιτικής μας είναι :

  

1.       Ένα δημοκρατικό, ευέλικτο και σαφές Σύστημα Χωρικού και Περιβαλλοντικού Σχεδιασμού σε στρατηγικό και κανονιστικό επίπεδο, με τροποποιήσεις στο πρόσφατο θεσμικό πλαίσιο και αναμόρφωση του οργανογράμματος του ΥΠΑΠΕΝ, στο πλαίσιο της προτεινόμενης σύμπτυξης δομών, αποκέντρωσης αρμοδιοτήτων και ρόλων στις Περιφέρειες και τους Δήμους, και μετά από καταγραφή των περιγραμμάτων θέσεων εργασίας.

2.       Ενεργή πολιτική περιφερειακής ανάπτυξης με σύνδεση χωρικών και αναπτυξιακών πολιτικών. Επανασύσταση της Δ/νσης Περιφερειακής Ανάπτυξης στο ΥΠΟΙΟ και ένταξη της πολιτικής ιδιωτικοποιήσεων και διαχείρισης της δημόσιας περιουσίας στον στόχο τόνωσης της περιφερειακής ανάπτυξης. Σύνδεση της «πολεοδομικής ωρίμανσης» των ακινήτων, με τον περιφερειακό χωρικό σχεδιασμό, ώστε η αξιοποίηση να μην έχει μόνο δημοσιονομική στόχευση αλλά και ευρύτερα αναπτυξιακή.

3.       Άμεση θεσμοθέτηση των Περιφερειακών Χωρικών  Σχεδίων, με ενίσχυση του ρόλου τους έναντι των τομεακών και απόδοση της αρμοδιότητας Παρακολούθησης Εφαρμογής τους στην Περιφέρεια ώστε να υπάρξει συνέργεια με τα ΠΕΠ για:

·        ανάδειξη της παραγωγικής  ταυτότητας κάθε Περιφέρειας,  με έξυπνη εξειδίκευση στους κλάδους υπεροχής της και δίκτυα συνεργασιών μεταξύ Περιφερειών

·        προώθηση πρωτοβουλιών συνεργασίας Δημόσιου / Ιδιωτικού τομέα σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο για τη δημιουργία συνεργειών σε αναπτυξιακά θέματα, και την ενδυνάμωση  της τεχνογνωσίας και  διαχειριστικής ικανότητας της τοπικής αυτοδιοίκησης.

·        ανάληψη του ρόλου στήριξης της δημιουργίας Τοπικών Συμπράξεων Επιχειρήσεων με στόχο την εξωστρέφεια.

4.       Ενίσχυση του Πολεοδομικού Σχεδιασμού με απόδοση ουσιαστικού ρόλου για την εφαρμογή του στους Δήμους.  Ολοκλήρωση και θεσμοθέτηση των Γενικών Πολεοδομικών Σχεδίων και των Σχεδίων Βιώσιμης Κινητικότητας με:

·        αποκατάσταση του πλαισίου χρήσεων γης με καθιέρωση ευελιξίας στον τοπικό σχεδιασμό και κατάργηση των οριζόντιων διατάξεων αμέσου εφαρμογής.

·        δραστικό περιορισμό της εκτός σχεδίου δόμησης

·        επιτάχυνση των διαδικασιών θεσμοθέτησης πολεοδομημένης γης με αποκέντρωση  των αρμοδιοτήτων έγκρισης των Πολεοδομικών Μελετών στην Αποκεντρωμένη Διοίκηση και εφαρμογής των ρυμοτομικών σχεδίων  από την Περιφέρεια στον Δήμο. 

·        κατάργηση του Ειδικού Τοπικού Σχεδίου (που τροποποιεί τα πάντα χωρίς κριτήρια και κατευθύνσεις), και αντικατάστασή του από άλλο εργαλείο συντόμευσης των διαδικασιών αλλά με σεβασμό στον στρατηγικό  σχεδιασμό.

·        απλούστευση των εργαλείων και διαδικασιών για ολοκληρωμένες αστικές αναπλάσεις  . 

·        Ηλεκτρονική καταγραφή του πολεοδομικού κανονιστικού πλαισίου ανά ιδιοκτησία στα πλαίσια της πύλης inspire και του κτηματολογίου

5.       Εκσυγχρονισμός, επιτάχυνση και διαφάνεια στην Περιβαλλοντική Αδειοδότηση μικρών και μεγάλων επενδύσεων

·        Ολοκλήρωση του Ηλεκτρονικού Περιβαλλοντικού Μητρώου, για τον εκσυγχρονισμό και την διαφάνεια στην παρακολούθηση της πορείας των αδειοδοτήσεων

·        Αναμόρφωση των αρμοδιοτήτων ώστε να προωθηθεί λογική one stop shop  στην περιφέρεια, για τις μικρές επενδύσεις, σε συνδυασμό με τις άλλες αναγκαίες άδειες 

·        Αναμόρφωση της Στρατηγικής Περιβαλλοντικής Εκτίμησης για μεγαλύτερη σύνδεση με τον χωρικό σχεδιασμό και αξιοποίηση της για έγκαιρη ενσωμάτωση της περιβαλλοντικής διάστασης  στον σχεδιασμό και προγραμματισμό των τομεακών πολιτικών

·        Καθιέρωση αντισταθμιστικής πολιτικής στις μεγάλες εξωγενείς επενδύσεις με στόχο τη συμβολή τους στην βιώσιμη τοπική ανάπτυξη.  

6.       Αναβάθμιση της Περιβαλλοντικής Επιθεώρησης με Αποκέντρωση και επιτελική παρακολούθηση από το Υπουργείο. Προώθηση της εκχώρησης αρμοδιοτήτων επιθεώρησης σε φορείς της κοινωνικής οικονομίας. 

7.       Ολοκληρωμένη διαχείριση του φυσικού πλούτου, της βιοποικιλότητας και του τοπίου σε σύνδεση με τον χωρικό σχεδιασμό, με ενοποίηση των διοικητικών και πολιτικών δομών Περιβάλλοντος, Δασών, Υδάτων και Τοπίου πέρα από στεγανά γραφειοκρατικού ή συντεχνιακού / επιστημονικού τύπου. 

·        Ενσωμάτωση των φορέων διαχείρισης στο κεντρικό διοικητικό σύστημα, με έμφαση στις περιφέρειες

·        Ολοκλήρωση κατά προτεραιότητα του δασικού κτηματολογίου και των προστατευόμενων περιοχών 

·        Ενσωμάτωση της περιβαλλοντικής πολιτικής στον στρατηγικό χωρικό σχεδιασμό με άξονα τα περιφερειακά σχέδια.

8.       Ολοκληρωμένη Διαχείριση στερών και υγρών αποβλήτων με έμφαση στην πρόληψη/ επανάχρηση/ ανακύκλωση και γενικότερα την αντιμετώπιση των ‘αποβλήτων’ ως πόρων, η διαχείριση των οποίων δημιουργεί ευκαιρίες επιχειρηματικότητας και θέσεων εργασίας

·        Εφαρμογή της οδηγίας  με τήρηση της ιεραρχίας : πρόληψη (δηλαδή περιορισμός απορριμμάτων), επανάχρηση, ανακύκλωση, ανάκτηση (ενέργειας) και τέλος διάθεση.

·        Επικαιροποίηση των Περιφερειακών Σχεδίων Διαχείρισης Απορριμμάτων (ΠΕΣΔΑ) βάσει της οδηγίας και του νέου Εθνικού Σχεδιασμού που πριμοδοτεί την διαλογή στην πηγή, επανεξετάζοντας το μέγεθος και την χωροθέτηση των υποδομών. 

·        Υπέρβαση της πλαστής αντιπαράθεσης μεταξύ μικρών ή μεγάλων υποδομών, δημόσιων ή ιδιωτικών επενδύσεων και της άκριτης υποστήριξης των κινημάτων «έξω από την αυλή μου».

·        Προώθηση προγραμμάτων δημιουργικής συνεργασίας τοπικής αυτοδιοίκησης, ιδιωτικού τομέα και κοινωνικής οικονομίας κυρίως στην υλοποίηση των λεγόμενων πράσινων σημείων, την κομποστοποίηση και την προώθηση πιλοτικών προγραμμάτων «πληρώνω όσο πετάω» που συμβάλλουν στην διαμόρφωση αντικαταναλωτικής παιδείας. 

·        Υποστήριξη των συγχωνεύσεων των φορέων διαχείρισης (ΦΟΔΣΑ) σε περιφερειακό επίπεδο, ώστε να υπάρξουν οικονομίες κλίμακας και επέκταση της ολοκληρωμένης διαχείρισης σε άλλα ρεύματα πλην των οικιακών αποβλήτων (ελαστικά, οχήματα, επικίνδυνα βιομηχανικά απόβλητα, μπάζα κλπ).

9.       Μια νέα ενεργειακή πολιτική με άξονα την μείωση της εξάρτησης από τα ορυκτά καύσιμα και την εξοικονόμηση. Πολιτική κινήτρων για την εξοικονόμηση ενέργειας στα κτίρια δημόσια και ιδιωτικά, μέσα από προγράμματα ανάπλασης και προσανατολισμό της εγχώριας βιομηχανίας οικοδομικών  υλικών στη σχετική καινοτομία και εξωστρέφεια   Προώθηση των ΑΠΕ σε σύνδεση με τον περιφερειακό χωρικό σχεδιασμό και στα πλαίσια ολοκληρωμένης εθνικής και ευρωπαϊκής ενεργειακής πολιτικής.

10.   Δέσμευση για πλήρη κατάργηση των πολιτικών αναγνώρισης των αυθαιρέτων. Να μην επαναληφθεί οποιαδήποτε επιχείρηση νομιμοποίησης αυθαιρέτων κτισμάτων, να γίνουν παραδειγματικές κατεδαφίσεις προκλητικών κατασκευών , να ενισχυθούν οι έλεγχοι των δηλώσεων υπαγωγής στον νόμο με υποδειγματικές κυρώσεις σε τυχόν παρανομίες και να επανεξεταστεί η εφαρμογή του με έλεγχο ακραίων περιπτώσεων όπως νομιμοποίηση αυθαιρέτων επί κοινοχρήστων χώρων, βάσει και της νομολογίας του ΣΤΕ.