Τι παρήγαγε ο δικομματικός διπολισμός του πλειοψηφικού κοινοβουλευτισμού της μεταπολίτευσης; Παρήγαγε το ανεξέλεγκτο δημόσιο χρέος.

Μια βαθεια αυτοκριτική ανάλυση του Ευ. Βενιζέλου που φαίνεται να είναι από τούς λίγους πολιτικούς που διδάχθηκαν.

Ακολουθεί ο ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ ΤΟΥ ΚΑΘΗΓΗΤΗ ΘΑΝΑΣΗ ΔΙΑΜΑΝΤΟΠΟΥΛΟΥ«Ο ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΕΥΤΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΣΥΓΚΥΒΕΡΝΗΣΗΣ: ΘΕΣΜΙΚΟ ΥΠΟΣΤΡΩΜΑ, ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΕΣ ΙΔΙΑΙΤΕΡΟΤΗΤΕΣ ΚΑΙ ΕΙΔΗ» ΣΤΟ ΜΕΓΑΡΟ ΜΟΥΣΙΚΗΣ (9/3/2015)

Παίρνω το λόγο πρωτίστως για να συγχαρώ τον Θανάση Διαμαντόπουλο. Τον ευχαριστώ και τον συγχαίρω για το πόνημα  του αυτό, όπως και για όλη την ερευνητική και επιστημονική του παρουσία και χαίρομαι γιατί με τιμά με τη φιλία του.

Παρακολούθησα με μεγάλη προσοχή έξι πολύ σημαντικές παρεμβάσεις και μία του συγγραφέα, επτά  Σχεδόν με όλα όσα ειπώθηκαν συμφωνώ.  Όλα όμως κινούνται σε ένα επίπεδο τεχνικό, θεσμικό.

Τα ζητήματά μας είναι πολύ βαθύτερα. Να συζητήσουμε για το εάν ο κοινοβουλευτισμός είναι πλειοψηφικός ή συνεργατικός, αλλά πριν συζητήσουμε γι’ αυτό πρέπει να δούμε θέματα κυριαρχίας πια σε όλες τις σύγχρονες ευρωπαϊκές και γενικότερα δυτικές δημοκρατίες.

Τα κράτη - μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης δεν είναι τα παλιά εθνικά κυρίαρχα κράτη. Τα δε κράτη - μέλη της Ευρωζώνης υφίστανται πολύ περισσότερους περιορισμούς στην εθνική τους κυριαρχία. Τα κράτη - μέλη της ευρωζώνης μετά το 2008, όταν κατέστη κοινή συνείδηση η κρίση, υπέστησαν μια ακόμη μεγαλύτερη μείωση της κυριαρχίας τους, γιατί έπρεπε να διαχειριστούν μείζονα θέματα, δηλαδή μια νομισματική /πολεμική κρίση. Αυτός είναι ο πόλεμος της γενιάς μας.

Ο Tρισέ σε όλες τις συνεδριάσεις του Eurogroup στη χειρότερη, τη σκληρότερη φάση της κρίσης, όταν έλεγε κατ’ επανάληψη την αγαπημένη του φράση «η φωτιά μπαίνει στο σπίτι», απευθυνόταν στους υπουργούς Οικονομικών της ευρωζώνης και τους έλεγε: "πρέπει να αντιδράσετε όχι όπως αντέδρασε ο Πρόεδρος των ΗΠΑ, όταν χειρίστηκε την υπόθεση της Lehman Brothers και τη χειρίστηκε λανθασμένα. Και τροφοδότησε μια τεράστια χρηματοοικονομική κρίση, μια χρηματοπιστωτική κρίση για την ακρίβεια η οποία στη συνέχεια έγινε δημοσιονομική".

Υπάρχουν πολύ σοβαρά ζητήματα κυριαρχίας. Για ποιο κυβερνητικό πρόγραμμα μιλάμε; Αυτό που διαπραγματεύτηκε ο κ. Σαμαράς με εμένα και με τον κ. Κουβέλη; Δημοσιεύθηκαν τα κείμενα. Είναι πολύ σοβαρότερα οποιουδήποτε μεταγενέστερου κυβερνητικού προγράμματος και σίγουρα ενός ανύπαρκτου κυβερνητικού προγράμματος. Αλλά αυτή είναι η διαπραγμάτευση;

Η διαπραγμάτευση ανάμεσα σε δυο Έλληνες αρχηγούς κομμάτων; Ή η διαπραγμάτευση με τους πιστωτές; Η διαπραγμάτευση με την ευρωζώνη; Η διαπραγμάτευση με το ΔΝΤ ; Αυτή είναι μια διαπραγμάτευση βαθιά ιδεολογική, βαθιά πολιτική, γιατί λένε : σας δανείζουμε πολλά λεφτά, απίστευτα λεφτά. Αυτή όλη η επιχείρηση χρηματοοικονομικά είναι μια επιχείρηση που υπερβαίνει τα 500 δισεκατομμύρια ευρώ, εάν λάβει κανείς υπόψη του το κούρεμα του χρέους  και την παρέμβαση της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας και τα προσθέσει στο δάνειο από την ευρωζώνη και το ΔΝΤ. Όταν λοιπόν έχεις μια τέτοια ενίσχυση διεθνή,  υπάρχουν στερεότυπα, τα οποία είναι πολιτικά και ιδεολογικά. Μια αντίληψη για το τι σημαίνει ανταγωνιστικότητα, τι σημαίνει ανάπτυξη, τι σημαίνει δημοσιονομική πειθαρχία. Πώς μπορείς να βγεις από την κρίση για να περάσεις σε ρυθμούς ανάπτυξης. Μια αντίληψη συντηρητική. Θέλετε να την πείτε νεοφιλελεύθερη; Είναι η κλασική, η κρατούσα και αυτή την υπηρετούν και οι δυνάμεις της Ευρωπαϊκής Σοσιαλδημοκρατίας. Κι αυτό έχει πάρα πολύ μεγάλη σημασία.

Υπάρχουν λοιπόν  ζητήματα κυριαρχίας, τα οποία τα βλέπετε τώρα. Βλέπετε τώρα πώς αποκαλύπτονται  τα πάντα. Πώς αποδεικνύεται ότι δεν υπάρχει τίποτα άλλο. Δεν υπάρχει σχέδιο Β και πώς να υπάρχει σχέδιο Β,  όταν δεν υπάρχει σχέδιο Α;

Γιατί το βαθύτερο ζήτημα μετά το ζήτημα της κυριαρχίας, είναι το ζήτημα της αντιπροσώπευσης, είτε είναι έτσι φτιαγμένο το σύστημα λόγω εκλογικού συστήματος, είτε αλλιώς, η κρίση αντιπροσώπευσης υπάρχει. Ποια κοινωνία αντιπροσωπεύεται; Μιλάμε πάρα πολύ στο επίπεδο των θεσμών και του πολιτικού συστήματος. Για να αντιπροσωπευθεί ποια κοινωνία; Μια κοινωνία αποσπασματοποιημένη, που έχει υποστεί fragmentation. Μια κοινωνία η οποία δεν συντίθεται και αν  τελικώς συντίθεται, συντίθενται πώς; Συντίθεται μέσα από την οργή της; Μέσα από την απόγνωσή της; Μέσα από την αίσθηση ότι μπορεί κάτι να κερδίσω και ας τα χάσω όλα;

Άρα υπάρχει ένα πολύ σοβαρό πρόβλημα αυτοσυνειδησίας της κοινωνίας. Ένα πρόβλημα αντιπροσώπευσης. Το πρόβλημα αντιπροσώπευσης οξύνει το πρόβλημα νομιμοποίησης. Υπάρχει μια κρίση νομιμοποίησης η οποία εξελίσσεται πλέον με ρυθμό καταιγιστικό, διότι πρέπει να νομιμοποιείσαι καθημερινά. Στη δημοκρατία του διαδικτύου, στη δημοκρατία των δημοσκοπήσεων, στη δημοκρατία των κεντρικών δελτίων ειδήσεων ,πρέπει να νομιμοποιείσαι καθημερινά και να νομιμοποιείσαι και διεθνώς. Στα διεθνή μέσα ενημέρωσης, στους διεθνείς σχολιαστές του διαδικτύου. Πώς νομιμοποιείσαι; Και πώς νομιμοποιείσαι όταν έχεις να χειριστείς θέματα και ισχυρισμούς που αποδεικνύονται ή δεν αποδεικνύονται άμα τη εμφανίσει; Δεν υπάρχει περιθώριο να διαχειριστείς την αφήγησή σου.

Άρα λοιπόν αυτό το οποίο συμβαίνει είναι μια βαθιά κρίση νομιμοποίησης η οποία αναπαράγεται, γιατί ποτέ δεν λύσαμε τη σχέση δημοκρατίας και αλήθειας. Γιατί ,όπως έχω πει προεκλογικά κατ’ επανάληψη και το βλέπουμε μετεκλογικά, όλοι σου λένε :πες μου την αλήθεια, του λες την αλήθεια και ψηφίζει ένα ψέμα.

Μα, το ψηφίζει κουρασμένος; Όχι. Το ψηφίζει με μια πονηρία ιστορική. Με την πονηρία αυτού που ξέρει ότι δεν θα γίνει το υποσχεθέν, αλλά μπορεί κάτι να κερδίσουμε. Αυτό είναι πολύ ριψοκίνδυνο.

Τώρα, πώς να μην έχει κρίση νομιμοποίησης μια κυβέρνηση της οποίας οι μισοί ψηφοφόροι την ψήφισαν για να εφαρμόσει το πρόγραμμά της και οι μισοί  με τη βεβαιότητα και την ελπίδα πώς δεν θα το εφαρμόσει. Αυτή είναι μια κρίση νομιμοποίησης εκ γενετής και έχεις μια κυβέρνηση, με προδεδηλωμένη πρόθεση συνεργασίας - ήταν σωστή η παρατήρηση που έγινε προηγουμένως, γιατί ο κ. Καμμένος είχε προαναγγείλει μήνες πριν την προνομιακή του σχέση με τον κ. Τσίπρα, όχι προεκλογικά με το τρενάκι, μήνες πριν-η οποία έχει αθροίσει 42%. Μα, η κυβέρνηση του 2012, η κυβέρνηση Ν.Δ. – ΠΑΣΟΚ και ΔΗΜΑΡ είχε 47%. Και είχε 47% εν μέσω κρίσης και εν γνώσει των συνεπειών της κρίσης .

Και τι έγινε; Τι σημασία έχει η στιγμιαία αποτύπωση ενός εκλογικού ποσοστού; Και οι εκλογές γίνονται δημοσκόπηση. Και οι εκλογές γίνονται μια στιγμή σε αυτό το συνεχές της νομιμοποίησης που είναι και αμφισβήτηση της νομιμοποίησης. Αυτή είναι η βαθύτερη κρίση της δημοκρατίας.

Και για να φτάσουμε στα καθ’ ημάς. Η σχέση κυριαρχίας, αντιπροσώπευσης, νομιμοποίησης, αλήθειας, δημοκρατίας αποτυπώνεται στο δημόσιο χρέος. Το δημόσιο χρέος είναι το πρόβλημα το μεγάλο. Τι παρήγαγε ο δικομματικός διπολισμός του πλειοψηφικού κοινοβουλευτισμού της μεταπολίτευσης; Παρήγαγε το ανεξέλεγκτο δημόσιο χρέος.

Διότι μεγάλες πλειοψηφίες συγκροτείς και διατηρείς και παιδαγωγείς με δημοσιονομικό κόστος. Αυτό είναι το μεγάλο θέμα και το μεγάλο ερευνητικό αντικείμενο. Πώς συνδέεται η δημοσιονομική κρίση με τη λειτουργία του πολιτικού συστήματος και της κοινωνίας;

Πώς φτάσαμε από το 26% δημόσιο χρέος του 1981 στο να έχουμε ένα ανεξέλεγκτο δημόσιο χρέος; Ας πάρουμε το τι έκανε η κάθε κυβέρνηση από το 1974 και μετά, να δούμε πώς διαμορφώθηκε πολιτικά το δημόσιο χρέος. Τι έκανε η κάθε κυβέρνηση, διότι εδώ πάλι έχει σημασία η στιγμή, ότι μπορεί σε μια στιγμή να επιδράσεις καταλυτικά στην έκβαση των δημοσιοοικονομικών μεγεθών. Δεν μετράς με 4ετίες. Τόσα χρόνια εγώ, τόσα χρόνια εσύ.

Μπορεί στιγμιαίες τομές να δημιουργήσουν τεράστιο θέμα και αυτό το έχουμε ζήσει. Το ζήσαμε και την περίοδο 1989 - ’93 κατ’ εξοχήν. Δηλαδή εργαστηριακά, για να το διδάσκει κανείς πάρα πολλές φορές. Και το ζήσαμε και την περίοδο 2007 - 2009. Μια περίοδο την οποία την έχουμε ξεχάσει. Τι έγινε; Γιατί φτάσαμε εκεί μετά την ένταξη στην ευρωζώνη; Με τόσο ευνοϊκά επιτόκια και με τόσο καλές διεθνείς συνθήκες;

Πώς πήγαμε από το 2003 που είχαμε μόνο δυο χρόνια στο ευρώ, στο 2009 ξαφνικά; Τι έγινε; Άρα αυτά είναι τα βαθύτερα θέματα. Και τα βαθύτερα θέματα δεν τα αντιμετωπίζεις  με τον τρόπο που τα αντιμετωπίζει η κυρίαρχη τυπική συζήτηση στο δημόσιο βίο της χώρας.

Τα προβλήματα είναι μεταπλειοψηφικά. Θα κυβερνήσει ο ΣΥΡΙΖΑ με 36% και με τις δημοσκοπήσεις οι οποίες τον φέρνουν να έχει αποδοχή μέχρι 80%; Ωραία. Με τον κ. Καμμένο; Με τον κ. Καμμένο. Πάρα πολύ ωραία. Για να πάνε πού; Πόσο; Μέχρι πότε; Προς τι;

Το πρόβλημα είναι ότι  δεν μπορείς να διαχειριστείς τα θέματα ούτε με συναινέσεις μεταπλειοψηφικές. Το μεγάλο ζητούμενο είναι - είχα γράψει ένα δοκίμιο το 2008 για τη μετααντιπροσωπευτική δημοκρατία - οι πρόσθετες θεσμικές εγγυήσεις, οι οποίες είναι κατά βάση μεταπλειοψηφικές, οι οποίες επιτρέπουν στο σύστημα να λειτουργήσει, δηλαδή να ξεπεράσει αυτά τα μεγάλα θέματα. Αν  μπορεί να τα ξεπεράσει.

Δεν αμφιβάλω ότι το βιβλίο θα είναι εξαίρετο. Θα έχω την ικανοποίηση να το διαβάσω. Αλλά αυτό στο οποίο αναφέρομαι δεν είναι ένα βιβλίο οποιουδήποτε συγγραφέα Είναι πολύ ωραία αφορμή το βιβλίο του Θανάση Διαμαντόπουλου. Το βιβλίο στο οποίο αναφέρομαι εγώ είναι το βιβλίο της εθνικής αυτογνωσίας, το οποίο δεν το  έχουμε ανοίξει καν, γιατί τώρα η χώρα, η κοινωνία, η κοινή γνώμη, όπως θέλετε ορίστε την, το έθνος, το γένος, βρίσκεται σε μια κατάσταση η οποία είναι μια κατάσταση επικίνδυνης ευφορίας, η οποία δεν επιτρέπει να αντιληφθεί τι συμβαίνει και ο χρόνος τρέχει. Ο ιστορικός χρόνος τρέχει. Είναι πυκνός και τρέχει ανεπιστρεπτί.

Αυτό είναι το μεγάλο μας θέμα. Το μεγάλο μας θέμα είναι ότι δυστυχώς έχουμε πληρώσει ένα κόστος λόγω της κρίσης και το κόστος είναι διανοητικό και συναισθηματικό.  Έχουμε χάσει τα εργαλεία και της διανοητικής και της συναισθηματικής ευφυΐας ως έθνος. Αυτό είναι εξαιρετικά επικίνδυνο.

Σας ευχαριστώ πολύ.