Κατωφερής Κίνηση Δ'

από τον Νικόδημο
1. Αυτή η κίνηση, έγραψα, είναι αναντίστρεπτη και αδυσώπητη. Αλλά δεν είναι απότομη, βίαιη, κατακλυσμική. Ξετυλίγεται απαλά, σχεδόν ανεπαίσθητα. Λίγοι άνθρωποι έχουν επίγνωση της βαθμιαίας αλλαγής προς την παρακμή.
Μόνο το τέλος ενός mahāyuga, μιας μεγάλης περιόδου που συμπεριλαμβάνει και τις τέσσερις Εποχές (τα 4 γιούγκα), επέρχεται με απότομη βιαιότητα: άλλοτε με φωτιά από τον ουρανό (κομήτες, μετεωρίτες, κλπ.) που πυρπολούν τα πάντα· άλλοτε με σεισμούς και ανεμοθύελλες που ισοπεδώνουν τα πάντα· άλλοτε με κατακλυσμούς και καταποντισμούς. Μετά ξαναρχίζει ένας..... νέος κύκλος με τέσσερα γιούγκα για την ανθρωπότητα.

2. Η χρεοκοπία της Ελλάδας προχώρησε βαθμιαία, σχεδόν ανεπαίσθητα. Ωσότου οι δανειοδοτικές επιχειρήσεις ξαφνικά, αλλά όχι απρόβλεπτα, και μετά από προειδοποιήσεις, ανέβασαν τα επιτόκια δανεισμού σε απαγορευτικό ύψος. Ούτε και τότε έγινε αντιληπτός ο κίνδυνος από τις μάζες. Πίστευαν τα ανόητα συνθήματα πως “Λεφτά υπάρχουν”!

Μερικοί έβλεπαν την κατρακύλα αλλά, φυσικά, δεν ήξεραν με ακρίβεια πότε θα ερχόταν το μοιραίο. Μερικοί μάλιστα διέβλεπαν τη χειροτέρευση από πολλά χρόνια νωρίτερα.

Τώρα, δεν είναι δυνατόν οι πρωθυπουργοί και υπουργοί των Οικονομικών της χώρας να μην είχαν καμιά αίσθηση, αν όχι σίγουρη γνώση, για την καθοδική πορεία της οικονομίας. Ναι μεν διακήρυτταν πως η Ελλάδα στην Ευρωζώνη είχε ισχυρή οικονομία κι έδειχναν να πιστεύουν τα κολακευτικά λόγια των άλλων βαλκανικών κυβερνήσεων που ζήλευαν τη θέση της χώρας. Αλλά επί δεκαετίες “μαγείρευαν” τα δημοσιονομικά βιβλία, τα στοιχεία και τις στατιστικές, πρώτα για να γίνει δεκτή η χώρα στην Ευρωζώνη και μετά για να φαίνεται πως πήγαινε καλά οικονομικά: κι έτσι οι κυβερνήσεις μπορούσαν να μεταδίνουν τις επιδοτήσεις στους “ημέτερους”.

Η μεταπολιτευτική ανακούφιση από την πτώση της Χούντας μετατράπηκε σταδιακά σε αποθράσυνση και μια ολοένα βιαιότερη “μαγκιά” εκ μέρους όλων των κοινωνικών στρωμάτων. Οι πολιτικοί, μετά την επικράτηση του Παπανδρεϊκού Πασόκ, επέδειχναν αυξανόμενη τάση διαφθοράς και εκφυλισμού: τα φαινόμενα Τσοχατζόπουλος και Παπαγεωργόπουλος αποτελούν μόνο τη δίδυμη κορυφή (από Πασόκ και ΝΔ) του παγόβουνου που έπλεε στα νερά της παρακμής και αμεριμνησίας. Οι επιχειρηματίες έκαναν λιγότερες επενδύσεις στην παραγωγή. Τα συνδικάτα απαιτούσαν μεγαλύτερες αυξήσεις. Οι διαδηλώσεις, πορείες και καταλήψεις (που κατέλαβαν και τους μαθητές των γυμνασίων), αυξήθηκαν σε συχνότητα και όγκο.

Η εμπορεία και χρήση ναρκωτικών, η εγκληματικότητα και η βία γενικότερα, αυξάνονταν έτος με το έτος.

3. Σε οποιαδήποτε κατηφοριά το γλίστρημα είναι πολύ εύκολο, αλλά όχι απαράβλεπτο.

Ένας έφηβος δοκιμάζει το τσιγάρο – για διάφορους λόγους. Την πρώτη φορά βήχει, καίγεται, φτύνει, ζαλίζεται. Τη δεύτερη, την τρίτη, την τέταρτη, το κάπνισμα γίνεται πιο εύκολο κι ο νεαρός εθίζεται. Καπνίζει με φίλους ή μετά το φαγητό ή μαζί με τον καφέ. Σε λίγο διάστημα καπνίζει όποτε νοιώθει αμηχανία, πίεση ή άγχος. Ναι, σίγουρα η αιχμαλωσία γίνεται βαθμιαία, όχι όμως εντελώς ανεπαίσθητα.

Λίγο λίγο οι γονείς ενδίδουν στα κλάματα, στα παρακάλια, στις φωνές των παιδιών τους. Τα αγαπάνε, φυσικά. Κάποτε θέλουν να δείχνουν ανοιχτό μυαλό ή να έχουν την ησυχία τους. Έτσι λίγο λίγο τους επιτρέπουν να έχουν τηλεόραση, κινητό, αμάξι· να ντύνονται (μετα)μοντέρνα φορώντας κουρέλια και μπαλώματα ή (τα κορίτσια) σορτσάκι τσούλας, να ξενυχτάνε, να πίνουν μοδάτα κοκτέιλ και γενικά να είναι “κουλ” ή ό,τι άλλο. Λίγο λίγο τα παιδιά ζητούν, απαιτούν περισσότερα.

4. Χωρίς περίσκεψιν, χωρίς λύπην, χωρίς αιδώ
μεγάλα κι υψηλά τριγύρω μου έκτισαν τείχη
.........
Α όταν έκτιζαν τα τείχη πώς να μην προσέξω.
Αλλά δεν άκουσα ποτέ κρότον κτιστών ή ήχον.
Ανεπαισθήτως μ’ έκλεισαν από τον κόσμον έξω.

Αυτό το ποίημα του Καβάφη είναι αρκετά γνωστό κι εκφράζει τη γενική αντίληψη για το πώς εθίζεται κανείς σε κακές συνήθειες και για την ευρύτερη κατρακύλα στην ανηθικότητα και παρακμή. Μόνο που ο ποιητής ψεύδεται ασύστολα, όπως όλοι μας. Ο ποιητής προσποιείται πως άλλοι (!) έκτισαν τα τείχη. Ποιοι άλλοι; … Προσποιείται επίσης πως δεν το πρόσεξε, πως δεν άκουσε κανέναν ήχο!

Είναι δυνατό να καπνίζει ο νεαρός και να μην το προσέξει; ! Είναι δυνατό ένας ληστής να οπλίζεται με καλάσνικοφ, να παρακολουθεί επί μέρες την κίνηση σε μια τράπεζα, να σχεδιάζει τη ληστεία και να μην το προσέξει; ! Είναι δυνατό μια γυναίκα να απατά τον άντρα της (ή άντρας τη γυναίκα του) και να μην το προσέξει; ! Ναι, γλιστράμε λίγο λίγο αλλά το ξέρουμε. Ξέρουμε επίσης πως δεν είναι καλό. Αλλά προσποιούμαστε πως δεν το ξέρουμε, πως μπορεί και να είναι καλό. Συχνά δε, τότε ή αργότερα, τα καλύπτουμε με πολλές δικαιολογίες και υπεκφυγές.

Αυτή η προσποίηση και συγκάλυψη είναι μια ενεργητικότατη και θεληματική μορφή άγνοιας – που μεγαλώνει, απλώνεται, βαθαίνει.

5. Τα πράγματα δεν είναι τόσο εντελώς ανέλπιδα. Το γενικό ρεύμα τρέχει ακάθεκτο προς την καταστροφή, λέει με βεβαιότητα, η πανάρχαια Βεδική Παράδοση: αυτό δεν μπορεί να αλλάξει, αν και μπορεί να μετριαστεί τόσο η ορμή της καθόδου όσο και η τελική καταστροφή. Αλλά μπορούν να αλλάξουν ορισμένοι άνθρωποι που το επιθυμούν.

Όπως ανέφερα στο πρώτο άρθρο της σειράς αυτής στο τέλος του τμήματος Κατωφερής Κίνηση, ακόμα και στην εποχή μας παρουσιάστηκαν μεγάλοι ουμανιστές, μύστες και άγιοι όπως ο Schweitzer, η Μητέρα Τερέζα, ο Κrishnamurti και άλλοι πολλοί. Μερικοί άνθρωποι γεννιούνται με χαρακτήρα ο οποίος ρέπει προς την ευγένεια, την καλοσύνη, τη συνεισφορά και άλλες ιδιότητες που με την κατάλληλη καλλιέργεια ή παιδεία συμβάλλουν στην πνευματική ανύψωση.

Υπάρχουν πολλές διδασκαλίες, πολλά συστήματα, πολλές πειθαρχίες που οδηγούν στην έξοδο από την βαρβαρότητα και τα βάσανα του Kaliyuga (Σιδερένια Εποχή) – αποκρυφισμός, γιόγκα, διαλογισμός, εσωτερισμός, μοναχισμός, κλπ. Οι γνήσιες μέθοδοι έχουν ορισμένα ξεκάθαρα χαρακτηριστικά: αντιμετώπιση και τιθάσευση του εγωισμού· μείωση των επιθυμιών· συγκράτηση και διάλυση αρνητικών συναισθημάτων όπως ο θυμός, ο φθόνος, ο φόβος, κλπ. · γαλήνεμα του νου, αναγνώριση πως η αληθινή μας οντότητα είναι πολύ μεγαλύτερη, ανώτερη και γνωστικότερη από τον περιορισμένο εγωισμό που εμπειρόμαστε στην κοινή καθημερινότητα.

Η μεγαλύτερη και ιδιαίτερη αρετή που οι άνθρωποι οφείλουν να καλλιεργήσουν στο Kaliyuga είναι η γενναιοδωρία, το δόσιμο. Επειδή νοιώθουμε ανασφαλείς και αγχωμένοι και κοιτάμε πώς να παίρνουμε ακατάπαυστα και να συσσωρεύουμε πλούτη, επειδή πάσχουμε από άγνοια, αλαζονεία και απληστία, γιαυτό χρειάζεται να ασκήσουμε πρακτικά τη γενναιοδωρία.

Όσοι με τη βοήθεια σοφών δασκάλων πετύχουν αυτή την αλλαγή στην οντότητά τους, ζουν εσωτερικά και με κατανόηση στη Χρυσή Εποχή παρότι υπάρχουν και κινούνται σε αυτή, το σκοτεινό και Σιδερένιο Kaliyuga. Κι ένα κείμενο της Παράδοσης λέει για τους ανθρώπους αυτούς: “Όπως η πτήση του πουλιού δεν ανιχνεύεται στον αιθέρα και του υδρόβιου στα νερά, έτσι απαρατήρητη περνά και η ζωή του ανθρώπου της κατανόησης” (Mahābhārata, Sānti parva, 239.24).